Οι Ζάνες της αρχαίας Ολυμπίας...

Αρχαία Ολυμπία! Ένας από τους πιο αγαπημένους προορισμούς της οικογένειας μου. Κάθε 2-3 το πολύ χρόνια την επισκεπτόμαστε. Η τελευταία (πριν τη φετινή) επίσκεψη μας ήταν το 2007. Τότε φύγαμε μια μέρα ακριβώς πριν τη φοβερή πυρκαγιά που έφτασε μέχρι τις παρυφές του αρχαιολογικού χώρου και απείλησε να τον κάψει. Θυμάστε? Και βέβαια θυμάστε. Τότε που εθεάθη στον Ιερό χώρο, εν μέσω φωτιάς και καπνών, και ο αλήστου μνήμης Χρ. Ζαχόπουλος, ο μεγάλος προστάτης των Αρχαιοτήτων και της πολιτιστικής μας κληρονομιάς (!).
Στην ανάρτηση μου αυτή δεν θα σας κουράσω πολύ. Δεν θα ασχοληθώ με όλα τα μνημεία του Ιερού Χώρου της Ολυμπίας, για τα οποία μπορείτε να διαβάσετε λεπτομερώς εδώ. Θα περιοριστώ στους Ζάνες που μου έκαναν μεγάλη εντύπωση. Θα αναρωτιέστε τι είναι οι Ζάνες. Δεν ξέρω αν προσέξατε, όσοι από σας έχουν επισκεφτεί τον αρχαιολογικό χώρο (φαντάζομαι οι περισσότεροι), ότι μπροστά από την «Κρυπτή» (δηλ. την θολωτή δίοδο-είσοδο του σταδίου) σώζονται, ένθεν και ένθεν, δεκαέξι πέτρινα βάθρα, τα οποία είναι τοποθετημένα στη σειρά το ένα δίπλα στο άλλο. Στα βάθρα αυτά, κατά την αρχαιότητα, υπήρχαν ισάριθμα χάλκινα αγάλματα του Δία, τα οποία, όμως, δεν διασώθηκαν. Πρόκειται για τους λεγόμενους Ζάνες (πληθυντικός αριθμός του ονόματος Ζευς), τα οποία είχαν κατασκευαστεί με χρήματα προστίμων που επιβλήθηκαν στους αθλητές, οι οποίοι δεν σεβάστηκαν τους κανονισμούς των Ολυμπιακών Αγώνων. Ήταν μάλιστα τοποθετημένα σε περίοπτη θέση, αμέσως πριν την είσοδο στο στάδιο, προκειμένου, βλέποντας τα, να παραδειγματίζονται οι αθλητές που θα λάμβαναν μέρος στους αγώνες. Σύμφωνα με την αφήγηση του αρχαίου περιηγητή Παυσανία, οι αρχαιότεροι από τους Ζάνες έγιναν στην 98η Ολυμπιάδα, δηλαδή το 388 π.Χ. από το χρηματικό πρόστιμο που επιβλήθηκε στο Θεσσαλό Εύπωλο, επειδή δωροδόκησε τρεις πυγμάχους, προκειμένου να ανακηρυχθεί αυτός νικητής. Αργότερα, στην 112η Ολυμπιάδα, δηλαδή το 332 π.Χ., στήθηκαν άλλα έξι αγάλματα, από τον Αθηναίο αθλητή του πένταθλου Κάλλιππο, ο οποίος δωροδόκησε τους συναθλητές του. Στην 201η Ολυμπιάδα, το 25 μ.Χ., ο Αλεξανδρινός παγκρατιαστής Σαραπίων, τιμωρήθηκε από τους Ηλείους κριτές επειδή μία μέρα πριν από τον αγώνα φοβήθηκε τόσο πολύ, ώστε έφυγε κρυφά. Αυτός ήταν και ο μόνος αθλητής στην ιστορία των Ολυμπιακών Αγώνων που τιμωρήθηκε για δειλία. Τα χάλκινα αγάλματα που τοποθετούνταν στα βάθρα ήταν έργα μεγάλων καλλιτεχνών της εποχής. Στην πρώτη από τα ανατολικά βάση, που βρίσκεται μπροστά από την Κρυπτή, σώζεται ακόμα η επιγραφή που μας πληροφορεί ότι το άγαλμα είχε κατασκευάσει ο περίφημος Σικυώνιος γλύπτης Κλέων, ενώ δικό του έργο πρέπει να ήταν και το δεύτερο κατά σειρά άγαλμα. Στην άνω επιφάνεια του ίδιου βάθρου διατηρούνται τα ίχνη στερέωσης του αγάλματος. Από αυτά συμπεραίνουμε ότι ο Δίας απεικονιζόταν σε φυσικό μέγεθος, με το δεξιό πόδι να πατά ολόκληρο, ενώ το αριστερό πατούσε πιο ελαφρά, με τις μύτες. Όλοι οι Ζάνες πρέπει να είχαν την ίδια μορφή, παρά το γεγονός ότι φιλοτεχνήθηκαν σε διαφορετικές εποχές. Όπως αναφέρει ο Παυσανίας, στις βάσεις τους χαρασσόταν ελεγείο (επιγραφή), που ανέφερε το όνομα του παραβάτη (τι ντροπή!), την πόλη από την οποία καταγόταν, καθώς επίσης και συμβουλές προς τους αθλητές, ότι δηλαδή θα έπρεπε να βασίζονται στις σωματικές τους ικανότητες για την ολυμπιακή νίκη και να μην χρησιμοποιούν δόλο.
Πόσο επίκαιροι είναι αλήθεια οι Ζάνες σήμερα που τα αναβολικά δίνουν και παίρνουν! Οι αθλητικοί αγώνες, ας μη γελιόμαστε, έχουν καταντήσει αγώνες, στους οποίους επικρατούν, συχνά, όχι αυτοί που έχουν τις καλύτερες σωματικές ικανότητες, αλλά αυτοί που συνδυάζουν σωματική ικανότητα και λήψη φαρμάκων. Τελειώνοντας ξέρετε τι σκέφτομαι? Σε μερικούς από τους αθλητές μας αντί για καράβια και συρμούς τράμ, Ζάνες έπρεπε να αφιερώσουμε! Το ίδιο και σε μερικούς πολιτικούς μας. Τι θα λέγατε να στήναμε Ζάνες έξω από τη βουλή??? Να μου πείτε με τα τερτίπια που σκαρφίζονται τα κόμματα (αποχώρηση από την ψηφοφορία, πρόωρο κλείσιμο της Βουλής κλπ) δεν θα είχε αποτέλεσμα…
Και τώρα θαυμάστε λίγες από φωτογραφίες που έβγαλα από τον αρχαιολογικό χώρο (οι δύο τελευταίες φωτο δεν είναι δικές μου, τις δανείστηκα από τον ηλεκτρονικό τύπο).

Τα πέτρινα βάθρα, όπου ήταν τοποθετημένοι οι Ζάνες

Ερείπεια του αρχαίου ναού του Δία, του σημαντικότερου οικοδομήματος στην αρχαία Ολυμπία. Μέσα σ' αυτόν βρισκόταν και το περίφημο χρυσελεφάντινο άγαλμα του Δία, έργο του Φειδία.

Ερείπεια του ναού της Ήρας

Ο περίβολος του Μουσείου της Ολυμπίας. Στο βάθος διακρίνεται το καμένο δάσος.

Ο Κρόνιος λόφος όπως είναι σήμερα. Είναι γνωστό ότι κατά την πυρκαγιά του 2007 κάηκε η πυκνή του βλάστηση (κυρίως πεύκα).

Ας θυμηθούμε (μας κάνει καλό η μνήμη δυσάρεστων γεγονότων) την πυρκαγιά του 2007 που η φωτιά έφτασε ακριβώς έξω από τον αρχαιολογικό χώρο.