Κύπρος - ιστορική διαδρομή (β΄ μέρος)

Συνεχίζουμε σήμερα με το β΄ μέρος της ιστορίας της Κύπρου. Ελπίζω αυτό το μέρος να είναι πιο ενδιαφέρον, γιατί εν πολλοίς εξηγεί και τη σημερινή κατάσταση στο νησί.

1570 – 1878 Περίοδος Τουρκοκρατίας:  

• Το 1570 Σουλτάνος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας ήταν ο Σελίμ ο Β΄. Η κυριαρχία των Λατίνων στο Αιγαίο και στην ανατολική Μεσόγειο είχε αρχίσει να εξασθενεί. Ήδη τα αμέσως προηγούμενα χρόνια είχε κατακτηθεί από τους Οθωμανούς η Χίος και το Δουκάτο του Αιγαίου που περιλάμβανε κυρίως τις Κυκλάδες. Η διοίκηση των τελευταίων παραχωρήθηκε από το Σελίμ Β΄ στον ευνοούμενο του Ισπανοεβραίο τραπεζίτη Ιωσήφ Νάζι, ο οποίος ονομάστηκε Δούκας της Νάξου. Με την προτροπή και του τελευταίου, ο οποίος έψαχνε χώρες για να αναπτυχθούν οι Εβραίοι που είχαν διωχθεί από την Ισπανία και την Ιταλία, ο Σουλτάνος αποφάσισε να καταλάβει την Κύπρο. Τον Ιούλιο του 1570 ισχυρή δύναμη Οθωμανών αποβιβάστηκε στο νησί. Η Λευκωσία έπεσε το Σεπτέμβριο του ίδιου έτους, ενώ η Αμμόχωστος άντεξε 11 μήνες την πολιορκία. Καταλήφθηκε τον Αύγουστο του 1571. Οι Λατίνοι, οι οποίοι ας σημειωθεί μέχρι τότε δεν είχαν ενσωματωθεί στον ντόπιο πληθυσμό, εκδιώκονται από το νησί. Παλινορθώνεται η Ορθόδοξη Εκκλησία, η οποία βρισκόταν υπό διωγμό και παραχωρούνται θρησκευτικά, αλλά και πολιτικά προνόμια στον Αρχιεπίσκοπο, γύρω από τον οποίο συσπειρώνεται ο χριστιανικός πληθυσμός. Ίσως έτσι εξηγείται και η εκλογή του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου ως πρώτου Προέδρου της Δημοκρατίας αργότερα. Κατά την περίοδο αυτή ο πληθυσμός του νησιού μειώνεται δραματικά. Από τη μια οι εκκαθαρίσεις των Οθωμανών όταν κατέλαβαν το νησί και από την άλλη φυσικά αίτια, όπως οι επιδημίες πανώλης που έπληξαν το νησί, κατά καιρούς, αλλά και η αναγκαστική μετανάστευση προς την Ευρώπη Κυπρίων που δεν άντεξαν τις κακουχίες και διώξεις, μείωσαν τον πληθυσμό. Κατά τα έτη 1733 – 1737 πραγματοποιήθηκε στο νησί μελέτη του Υπουργείου Ναυτικών της Γαλλίας. Σύμφωνα με αυτήν ο πληθυσμός ήταν μόνο 100.000 κάτοικοι, από τους οποίους οι Τούρκοι ήταν 3.000. Κατά τα επόμενα έτη οι τελευταίοι αυξήθηκαν κυρίως, λόγω του εξισλαμισμού. Πολλοί από τους εξισλαμισθέντες χριστιανούς διατηρούν κρυφά το θρήσκευμα τους. Αυτοί ονομάζονται Λινοβάμβακοι.

• Κατά τα έτη 1820 - 1821 ο Αρχιεπίσκοπος Κύπρου Κυπριανός βρίσκεται σε συνεχή συνεννόηση με τη Φιλική Εταιρεία και τον Αλέξανδρο Υψηλάντη για την ενίσχυση της εξέγερσης των Ελλήνων. Το αντιλαμβάνονται οι Οθωμανοί, με αποτέλεσμα τον Ιούλιο του 1821 να εκτελεστεί ο Αρχιεπίσκοπος, οι Μητροπολίτες και εκατοντάδες άλλοι Κύπριοι που κρίθηκαν ύποπτοι.
• Μετά τη λήξη του Κριμαϊκού Πολέμου το 1856 και τη Συνθήκη Χάττι Χουμαγιούν, οι συνθήκες ζωής των Κυπρίων βελτιώνονται σημαντικά. Αναπτύσσεται σημαντική εμπορική δραστηριότητα και ιδρύονται πολλά εκπαιδευτήρια.
• Και φτάνουμε στη χρονολογία σταθμό 1878. Η Οθωμανική αυτοκρατορία έχει ηττηθεί στο Ρωσοτουρκικό πόλεμο και είναι ευάλωτη. Με μυστική «αμυντική» συμφωνία που υπογράφηκε με απόλυτη μυστικότητα μεταξύ Αγγλίας και Τουρκίας, η Κύπρος παραχωρείται κατά «κατοχή και διοίκηση» (όχι κατά κυριαρχία) στην πρώτη, έναντι οικονομικού ανταλλάγματος (με λίγα λόγια αντί ενοικίου) 92.600 λιρών το χρόνο Αρχίζει η Αγγλοκρατία στο νησί. Αχ βρε Άγγλοι πάντα με μυστικές διπλωματίες και ξεπουλήματα κινείστε… 

1878 – 1960 Περίοδος Αγγλοκρατίας:

• Οι Κύπριοι υποδέχτηκαν τους Άγγλους στο νησί ελπίζοντας ότι, ως «πολιτισμένος» λαός που ήταν, με τον καιρό θα τους έδιναν το δικαίωμα της αυτοδιάθεσης. Πόσο παραπλανήθηκαν!
• Κατά τη διάρκεια της Αγγλοκρατίας, παρά τη βαριά φορολογία που επιβλήθηκε (το ενοίκιο προς το Σουλτάνο οι Κύπριοι το πλήρωναν), άρχισε ο εκσυγχρονισμός και η δημιουργία υποδομών στο νησί. Το έτος 1879 το οθωμανικό νόμισμα αντικαταστάθηκε από την Κυπριακή Λίρα που είχε ίση αξία με την αγγλική. Οι κάτοικοι όμως εξακολουθούσαν μέχρι το 1914 να είναι Οθωμανοί υπήκοοι. Εδώ θα αναφέρω και μια προσωπική ιστορία. Όταν ήμουν μικρή είχα πάει μαζί με τον παππού μου, που είχε γεννηθεί το έτος 1905, σε μια δημόσια υπηρεσία για μια δουλειά του. Εκεί λοιπόν τον βάλανε να συμπληρώσει μια αίτηση, μεταξύ των οποίων είχε και ένδειξη Υπηκοότητα κατά τη γέννηση. Βλέπω λοιπόν με έκπληξη και συμπληρώνει «Οθωμανική». Έμεινα εμβρόντητη. Μου εξήγησε βέβαια αμέσως μετά το γιατί. Ο παππούς μου ήταν δάσκαλος και ήξερε να διηγείται πολύ ωραία την ιστορία της Κύπρου.
• Το 1914 λοιπόν, μετά το ξέσπασμα του Α΄ Παγκόσμιου Πολέμου, οι Άγγλοι προσάρτησαν την Κύπρο και έπαψαν πια να πληρώνουν ενοίκιο στους Οθωμανούς. Βλέπετε οι Τούρκοι είχαν εισέλθει στον πόλεμο στο πλευρό των Γερμανών και ήθελαν να τους τιμωρήσουν. Το επόμενο έτος (1915) πρόσφεραν την Κύπρο στην Ελλάδα με αντάλλαγμα να εισέλθει αυτή στον πόλεμο στο πλευρό τους. Μέχρι τότε δεν το είχε κάνει, λόγω της εμμονής του ελληνικού (?) θρόνου για ουδετερότητα. Η Ελλάδα απέκρουσε την προσφορά και αμέσως μετά οι Άγγλοι απέσυραν την πρόταση τους. Η Ελλάδα τελικά μπήκε στον πόλεμο στις 28 Ιουνίου του 1917, κατόπιν επιμονής του Ελευθέριου Βενιζέλου. Η προσφορά όμως των Άγγλων είχε πάψει να ισχύει. Η Κύπρος έχασε μια ευκαιρία, αν και υπάρχει εδώ ένα ερωτηματικό, κατά πόσο οι Άγγλοι θα τηρούσαν την υπόσχεση τους. To έτος 1923 η Τουρκία με τη Συνθήκη της Λωζάνης παραιτήθηκε από κάθε δικαίωμα στο νησί. Οι Άγγλοι όμως αργότερα θα φρόντιζαν να την ανακατέψουν και πάλι.
• Το έτος 1931 ξέσπασε εξέγερση των Κυπρίων. Ζητούσαν να ενωθούν με την Ελλάδα. Η εξέγερση καταπνίγηκε αιματηρά και το στοιχειώδες Νομοθετικό Σώμα που μέχρι τότε υπήρχε, όπου συμμετείχε ο ντόπιος πληθυσμός, καταργήθηκε.
• Κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου οι ελπίδες για ένωση με την Ελλάδα αναπτερώθηκαν. Μετά το 1940 που μπήκε η Ελλάδα στον Πόλεμο, 30.000 Κύπριοι κατατάχτηκαν στο βρετανικό στρατό και πολέμησαν εναντίον των Γερμανών. Βλέπετε οι πονηροί Άγγλοι τους καλούσαν να καταταγούν εθελοντικά στο στρατό με σύνθημα «δια την Ελλάδα και την ελευθερίαν» (αυτή η επιγραφή βρισκόταν αναρτημένη σε όλα τα στρατολογικά γραφεία). Ακόμα και ο πατέρας μου πήγε να καταταγεί τότε, αλλά τον έδιωξαν, γιατί ήταν μόνο 16 χρονών. Ο πόλεμος τέλειωσε, αλλά οι Άγγλοι αθέτησαν τις υποσχέσεις τους. Δεν ήθελαν να δώσουν αυτοδιάθεση και να εγκαταλείψουν την Κύπρο.
• 1950. Με πρωτοβουλία των Κυπρίων διεξάγεται παγκύπριο Δημοψήφισμα για την Ένωση με την Ελλάδα. Το δημοψήφισμα έγινε με τη μορφή συγκέντρωσης υπογραφών. Δεξιοί και αριστεροί πολίτες συμφωνούν γι’ αυτό. Το αριστερό κόμμα ΑΚΕΛ μάλιστα ήθελε να αναλάβει αυτό τη διαδικασία της συγκέντρωσης των υπογραφών. Τελικά συμφωνείται το δημοψήφισμα να γίνει υπό την αιγίδα της Κυπριακής Εκκλησίας. Συγκεντρώθηκαν 215.108 υπογραφές επί συνόλου 224.757 ατόμων που είχαν δικαίωμα ψήφου. Το εκπληκτικό αυτό ποσοστό αντιπροσώπευε το 95,7% του εκλογικού σώματος. Ας σημειωθεί ότι υπέρ της ένωσης υπέγραψαν και αρκετοί Τουρκοκύπριοι. Η Αγγλία δεν αναγνώρισε ποτέ το αποτέλεσμα αυτό. Αλλά και η επίσημη Ελλάδα το ίδιο έκανε. Η Κυβέρνηση αρνήθηκε να δεχτεί επισήμως την αντιπροσωπεία των Κυπρίων που μετέφεραν τους τόμους τους δημοψηφίσματος. Την επιτροπή δέχτηκε μόνο η Βουλή των Ελλήνων. Χαρακτηριστικές είναι οι διάφορες δηλώσεις Ελλήνων πολιτικών της εποχής. Ο Κ. Τσαλδάρης δήλωνε στη Βουλή στις 14-11-1949 «Αι συζητήσεις που γίνονται από τις στήλες του τύπου κι από ανεύθυνα πρόσωπα στη Βουλή σχετικά με την προτεινόμενη ένωσιν της Κύπρου με την Ελλάδα είναι επιζήμιες και ολέθριες για τα συμφέροντα του ελληνικού λαού». Ο δε Γ. Παπανδρέου δήλωνε σε επιστολή του προς το Δήμαρχο της Λευκωσίας το έτος 1950 «Η Ελλάς αναπνέει με δυο πνεύμονας: τον μεν αγγλικόν, τον δε αμερικάνικον και δια τούτο δεν ημπορεί λόγω του κυπριακού να διακινδυνεύσει να πάθη ασφυξίαν».
• 1955 – 1959 Ο Γεώργιος Γρίβας κατεβαίνει μυστικά στο νησί και οργανώνει την Ε.Ο.Κ.Α (Εθνική Οργάνωση Κυπρίων Αγωνιστών). Την 1η Απριλίου 1955 ξεσπά ο αγώνας. Πολλά παληκάρια έχασαν τη ζωή τους. Άλλοι στις μάχες (Γρ. Αυξεντίου, Κ. Μάτσης, Φ. Πίττας) και άλλοι εκτελέστηκαν από τους Άγγλους (Καραολής, Δημητρίου κλπ). Ανάμεσα στους τελευταίους ήταν και ο Ευαγόρας Παλληκαρίδης. Όταν εκτελέστηκε ήταν μόνο 19 χρόνων, δηλαδή ανήλικος με το τότε νομικό καθεστώς. Όταν δε διέπραξε το, κατά τους Άγγλους "αδίκημα" (μετέφερε ένα όπλο αποσυναρμολογημένο) ήταν ακόμα πιο μικρός (μόνο 18 χρονών). Το 1956 ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος συλλαμβάνεται και εξορίζεται στις Σευχέλλες. Κατά τη γνώμη μου ο ένοπλος αυτός αγώνας ήταν λάθος, χωρίς να θέλω να υποτιμήσω τον πατριωτισμό των παληκαριών που θυσίασαν τη ζωή τους άδικα (κατ’ εμέ). Κατ’ αρχάς οργανώθηκε από ένα εθνικιστή, ο οποίος απέκλεισε όχι μόνο τους Τουρκοκύπριους, αλλά και τους Ελληνοκύπριους αριστερούς που ήταν ένα μεγάλο τμήμα του κυπριακού λαού. Η επιδιωκόμενη λύση, μετά και το φιάσκο της ανταπόκρισης της επίσημης Ελλάδας στο δημοψήφισμα, έπρεπε να ήταν η πραγματική ανεξαρτησία του νησιού. Κι έπρεπε να επιδιωχθεί με πολιτικά, ειρηνικά μέσα (ας μη ξεχνάμε ότι ο ειρηνικός αγώνας του Γκάντι στην Ινδία επέφερε πολύ καλύτερα αποτελέσματα). Μετά και την έναρξη ένοπλου αγώνα, οι Άγγλοι εκδικητικά ξεσήκωσαν τους Τουρκοκύπριους εναντίον μας, ανακάτεψαν και πάλι την Τουρκία κι έβαλαν μπροστά τα διχοτομικά τους σχέδια.

Για να μη σας κουράσω θα σταματήσω εδώ προς το παρόν. Θα συνεχίσω με Γ΄ μέρος τις επόμενες μέρες….

H τοποθεσία "Πέτρα του Ρωμιού", όπου κατά την παράδοση αναδύθηκε η Θεά Αφροδίτη  από τα κύματα